Þetta var góður dagur, þó að hann hafi verið í styttra lagi hjá mér sjálfum: fyrir mörgum vikum síðan lofaði ég að mæta í tíma hjá nemendum í norrænum fræðum við háskóla hér í borg­inni, og sýna þeim heim­ilda­mynd sem ég lauk við árið 2011. Tíminn hófst klukkan tíu að morgni, þannig að ég, ásamt tveimur viðmæl­enda í mynd­inni, mætti um hálf­tíu, sem þýðir aftur að ég lagði af stað úr húsi um hálf­níu, sem þýddi að ég vakti gegnum sólar­hring­inn fram að gærkvöld­inu til að sofna snemma, enda hættir mér til, þegar ég ræð tíma mínum sjálfum, að vaka langt, langt fram eftir og sofa á meðan skrif­stofur vaka. Svona er orsaka­keðja heims­ins aftur­virk þegar kemur að loforðum: af því sem ég gerði í morgun leiddi allt sem ég gerði í gær.

Ég vakn­aði raunar langt fyrir allar aldir. Eins og þetta var ánægju­legt og létt — í góðum háskólum er annar taktur og andrúms­loft en í borg­unum umhverfis, þar líður tíminn á annan veg, sem ég gleymi þegar ég er þar ekki en er dásemd, slekkur þorsta sem maður jafn­vel vissi ekki af fyrr en hann er slökktur — eins og þetta var átaka­laust fyrir vel sofinn mann, þá dróst blund­ur­inn sem ég tók mér í eftir­mið­dag­inn samt svo harka­lega á lang­inn að svefn­mynstur mitt er þegar komið á réttan, það er rangan, kjöl aftur: ég vakn­aði nú kringum miðnætti.

Ég mun segja þessa sögu í næstu atvinnu­um­sókn: get jafn­vel vaknað á morgn­ana, með hóflegu átaki, ef ég hef aðgang að sófa í eftir­mið­dag­inn fram að næsta miðnætti.

Og já, atvinnu­um­sókn — það er aðkallandi að ég fari að átta mig á því hvernig ég haga sumr­inu. Bók sem ég hef verið að skrifa kemur ekki út fyrr en á næsta ári. Engu að síður liggur mér nokkuð á að halda verk­inu áfram, og tveimur öðrum sem eru skemmra á veg komin. Mig langar augljós­lega að hafa jafn mikið vald á eigin tíma og kostur er, en Freud var ekkert að djóka með raun­veru­leikaprinsippið: leitin að gleð­inni ekur okkur gegnum lífið, svo að ég umorði hitt prinsippið, ánægjuprinsippið, áreið­an­lega af víta­verðu gáleysi, en á móti býr hugur­inn að getu til að meta ytiri aðstæður, taka skil­yrðin til greina og breyta samkvæmt þeim — heim­ur­inn streit­ist á móti okkur og raun­veru­leikaprinsippið er getan til að bregð­ast við fyrir­stöð­unum. Þessi netta uppskrift að mann­legri tilveru er kannski súbéktífa hlið­stæðan við þyngd­ar­lög­málið: frek­ari rann­sóknir hafa víst leitt ítar­legri mynd í ljós, en það þýðir ekki að þessi sé röng.

Og þetta er stysta króka­leiðin sem ég þekki til að sætt­ast við að ég þarf að fá mér vinnu, þrátt fyrir að finn­ast ég hafa betra við tímann að gera.

Ríkj­andi viðhorf til vinnu á Íslandi er ekki raun­hæft heldur hugmynda­fræði­legt, lúth­erskt: hvernig er aftur íslenska Arbeit macht Frei máltækið? Já, vinnan göfgar mann­inn.¹ Þetta er rangt, í nútíma­merk­ingu orðanna. Iðja er göfg­andi, auðvitað, starf er göfg­andi. En vinna sem djobb, sem það að undir­gang­ast arðrán með samn­ingi, loforðum um að selja tíma sinn, og þar með valdið yfir takti tilver­unnar, í skiptum fyrir uppfyll­ingu grunn­þarfa, er auðvitað hreint ekki göfg­andi sem slík, heldur vort viðvar­andi barbarí.

Oftast nær fylgir starfs­samn­ingi eitt óorðað ákvæði sem allir vita þó af: að hinn vinn­andi sýni, bæði innan og utan vinnu, að hann hafi ánægju af vinn­unni, og hlæi að brönd­urum yfir­manns­ins — ekki af undir­gefni heldur vegna þess að þeir eru bráð­fyndnir. Það er vor hnatt­læga perversjón.

Ég er ekki í leit að vinnu, ég er að leita að peningum.

Sem leiður okkur aftur að slag­orði þess­ara tíma: nýsköpun, eins og það heitir á íslensku. Það sem aðgreinir nýsköpun frá sköpun er ekki að fram til tíma nýsköp­unar hafi allir feng­ist við að skapa eitt­hvað gamalt. Nýsköpun er rósa­mál yfir sköpun á forsendum valda­framals­ins: sköpun í þágu mark­miðs sem aðrir skil­greina og gætu viljað borga fyrir.

Gleðin er göfg­andi, raun­veru­leik­inn er niður­lægj­andi, mann­leg tilvera snýst, enn sem komið er, um samn­inga­við­ræður þeirra á milli.

Dagur 397 fyrir fertugt og mann sem nálg­ast miðjan aldur dreymir um enda­lok vinn­unnar, full­gildan og lögfestan alþjóða­sátt­mála um bann við framsali á sjálfræði fólks og tíma. Eða eins og Harun Farocki segir: