„Ég held að delta-afbrigðið verði mest smitandi afbrigði sem við munum sjá. Við ættum ekki að hafa áhyggjur af því að kórónuveiran eigi eftir að stökkbreytast og þróast í enn meira smitandi afbrigði en það.“
Ef virtur vísindamaður sagði þetta í sjónvarpsviðtali sem birtist 18. september 2021, fyrir rétt rúmum þremur mánuðum síðan, þá er það ekki áhugavert fyrir það að hann hafi haft rangt fyrir sér. Þaðan af síður er það hlægilegt, ekki einu sinni þó að hann hafi á undraskömmum tíma reynst hafa stórkostlega rangt fyrir sér. Það er hvorki áhugavert né hlægilegt að vísindamaður spái fyrir um eitthvað sem reynist rangt, heldur er það lykilþáttur í framvindu vísindastarfs: að setja fram tilgátu og sjá hvort hún stenst. Tilgátum einum fylgir því lítil ábyrgð og alls engin þegar þær grundvallast á tilfinningu og innsæi einum saman. Að þessi tiltekna tilgáta myndi reynast röng var allt eins líklegt um leið og hún kom fram. Það sem er að minnsta kosti svolítið áhugavert er því að vísindamaðurinn hafi borið hana fram á opinberum vettvangi en ekki geymt hana innan rannsóknarstofunnar þar til hún yrði sannreynd.
Það sem er virkilega áhugavert er aftur á móti að þremur mánuðum síðar skuli fjölmiðlar bregðast við því hvernig spáin brást með því að leita eftir fleiri sams konar spám frá sama vísindamanni. Hvers vegna skyldu fjölmiðlar gera það? Hvers konar fjölmiðlar? Og hvers vegna verður vísindamaðurinn fúslega við þeim erindum?
Það væri allt efni í forvitnilega rannsókn. Ef eftir því er leitað skal ég fúslega leggja til vinnutilgátur sem eru að minnsta kosti jafn mikils virði og sú að ofan. Ekki að fjölmiðlarnir hafi eða fóðri það sem á ensku heitir daddy issues, sálrænu þættirnir er aukaatriði. Að baki þeim liggja hagsmunir.
Vinur minn og ég mæltum okkur mót í dag, á vinnustofunni hans. Hann stakk upp á að við tækjum fyrst hvor sitt sjálfspróf. Vel til fundið, ég andaði að minnsta kosti léttar fyrir vikið. Og það var allt afskaplega gott. Bjart hangs og gott.
Undir kvöldmat ætluðum við Dísa síðan að versla í matinn fyrir gamlárs – ég leitaði að afskekktustu Bónusbúð borgarinnar og sýndist ég hafa fundið hana, í grennd við Elliðavatn. En það höfðu þá fleiri. Þar var heldur mikið að gera. Við ákváðum þá að athuga hvernig ástandið væri í annarri verslun, þar sem reyndist líka heldur mikið að gera. Þá stóluðum við á þriðju búðina, lengst hinu megin í bænum, að þar yrði rólegra, en sáum á leiðinni hvers lítil bílaumferð var við þá fjórðu, sem við höfðum annars ekki leitt hugann að. Þar beygðum við inn. Og það reyndist rétt, þar var rólegt. Hvernig myndi maður mæla það? Tuttugu fermetrar af gólffleti á hvern kúnna? Einn hillugangur á hvert par? Nóg.
Við réðumst nokkuð skipulega til atlögu með sama innkaupalista í báðum símum, til að staldra ekki lengur í búðinni en nauðsyn krefði. Leiðangurinn hófst með tiltölulegri yfirvegun. Asalausri skilvirkni. En eftir því sem tíminn leið og áhættukvóti vikunnar tættist upp var eins og gangarnir þrengdust og styttra yrði í næsta mann. Annað fólk. Í hverju fótmáli, annað fólk. Í grænmetiskælinum sá ég loks ungan mann taka af sér grímuna til að hnerra og setja hana svo upp aftur. Hversu oft hefur dómgreindin brugðist manni sem á þessum tímapunkti í sögu pestarinnar tekur af sér grímu, í fjölmenni, til að hnerra? Hversu margar slæmar ákvarðanir hafði hann þegar tekið þann sama dag? Hvaða sýnilegu ummerki hafði ég um að honum væri treystandi fyrir loftinu sem ég drægi ofan í mig? Ég læddist burt frá honum eins og frá villidýri, forðaðist augnaráð, gerði allt til að styggja ekki þessa óútreiknanlegu furðuskepnu. Friðurinn var úti, við drifum restina af.
Annað hvort var ég skynsami maðurinn í þessum aðstæðum eða sá geggjaði.
Það má umorða svona:
Annað hvort eru nýjustu gögn um sjúkrahússinnlagnir í London marktæk eða Samtökum atvinnulífsins er treystandi fyrir stjórn heilbrigðismála.
Ég veit ekki hvort er tilfellið en ég veit hvort ég læt heldur njóta vafans. Hvort ég hef heldur fyrir vinnutilgátu.
Miðað við þá áhættu sem Samtökin og ráðherrar þeirra virðast tilbúin að taka með líf og heilsu annars fólks mætti ætla að þau væru á vonarvöl, virkilega aðframkomin í kjölfar sárrar kreppu, eða hver myndi annars grípa til annarra eins örþrifaráða? En nei. Á fimmtudag birtist frétt um árangur fyrirtækja í Kauphöllinni á árinu: „Útlit er fyrir að arðgreiðslur og kaup íslenskra fyrirtækja í Kauphöllinni á eigin bréfum á næsta ári verði sögulega háar og geti samanlagt nálgast hátt í 200 milljarða króna,“ segir þar. Og sama dag birti sami miðill frétt um uppgjör sjávarútvegsfyrirtækisins Samherja: „Samstæðan Samherji Holding ehf. hagnaðist um 27,4 milljónir evra á seinasta ári eða sem nemur um 4,04 milljörðum króna. Hagnaður nam 1,4 milljónum evra árið 2019.“ Þá hefur komið fram að afkoma bankanna er með besta móti, og svo framvegis.
Allt er það bersýnilegt áframhald á því sem Yanis Varoufakis, á sínum tíma kynþokkafyllsti fjármálaráðherra evrópska vinstrisins, hefur nú talað um í fyrirlestrum, greinum – ég hélt líka bók, en sýnist það ekki vera tilfellið: að flugið sem fjármálamarkaðir fóru á strax í upphafi pestarinnar vorið 2020 megi hafa til marks um að þeir séu nú alfarið aftengdir afdrifum efnisheimsins, þeir séu ekki einu sinni hagnaðardrifnir lengur, í hefðbundnum skilningi, og óhætt að tala um endalok kapítalismans í því samhengi: lexían sem fjármálamarkaðir drógu af efnahagshruninu 2008 sé að reiða sig á innspýtingu og stuðning frá hinu opinbera hvenær sem gefur á bátinn, það sé ekki lengur réttnefndur kapítalismi heldur lénsveldi – tæknilénsveldi. Hugtakasmíðin þykir mér að minnsta kosti forvitnileg.