Fyrir­tæki mega nú kalla starfs­fólk til vinnu þó að það hafi orðið útsett fyrir smiti og hætti þannig á að smita aðra, að því gefnu að það hafi verið bólu­sett þrisvar eða sjálft fengið covid eftir tvær bólu­setn­ingar. Þetta kom fram í frétt RÚV á laug­ar­dag, undir fyrir­sögn­inni „Breyta varð reglum um sótt­kví til að verja þjóðfélagið“.

Er þetta stefnu­breyt­ing, spyr þá frétta­maður. Heil­brigð­is­ráð­herra svarar hvorki já né nei en segir stöð­una breytta vegna hins „nýja óvinar“, ómikron-afbrigð­is­ins: „Nú er útbreiðsla smita bara orðin það mikil að það er ýmis­legt sem er farið að hökta og við ætlum ekki að láta þessa veiru leggja okkur. Við ætlum að gera það sem við þurfum að gera, en þó alltaf með sótt­varnarök að baki.“

Að ýmis­legt er í reynd farið að hökta stað­festir önnur frétt sama dag: „Hækka þurfi viðbún­að­ar­stig á landsvísu og herða samkomutak­mark­anir“ sagði fyrir­sögn á Vísi. Þar er rætt við Guðlaugu Rakel Guðjóns­dóttur, forstjóra Land­spít­al­ans. Hún segir að sjúkra­húsið muni ekki ráða við álagið ef svart­sýn­ustu spár ganga eftir. „Það þarf að hægja á samfé­lag­inu til að draga úr smitum og við vitum hvernig það gengur fyrir sig,“ segir hún. „Ég held að það sé okkar eina leið.“

En þetta er ekki höktið sem ráðherr­ann hefur í huga. Höktið sem hann á við heyr­ist þegar RÚV leitar álits Samtaka atvinnu­lífs­ins á ákvörðun hans. Full­trúi samtak­anna segir skjól­stæð­inga sína fara á mis við tíu til tólf millj­arða króna á þessum ársfjórð­ungi, verði heilsu fólks ekki stefnt í frek­ari voða. „En auðvitað eftir fréttir gærdags­ins,“ bætir hún við, og vísar þar til ákvörð­unar ráðherr­ans, „verður kostn­að­ur­inn eitt­hvað lítil­lega lægri“.

Ráðherr­ann ákvað með öðrum orðum að skerða rétt almenn­ings til sótt­varna og auka álagið á heil­brigðis­kerfið til að verja hlut­haf­ana sem hann kallar „þjóð­fé­lagið“. Það er ekki óvænt. En hann nefndi sótt­varnarök: „Við ætlum að gera það sem við þurfum að gera, en þó alltaf með sótt­varnarök að baki“. Hver eru sótt­varnarökin? Fela þau í sér að þessi ákvörðun breyti miklu um áhættu annarra, litlu, engu?

Eins konar svar við því birt­ist í pistli sótt­varna­læknis sama dag. „Faglegar ástæður,“ skrifar hann, „fyrir þessum nýju reglum eru þær, að nýleg rann­sókn í New England Journal of Medic­ine sem birt var 5. janúar sl. sýnir, að tvíbólu­settir eru bæði ólík­legri til að taka smit og smita aðra. Hér var um að ræða smit af völdum alfa og delta afbrigðis kóróna­veirunnar en líklegt að það sama gildi um ómícron afbrigðið sérstak­lega hjá þríbólusettum.“

Einhver gæti sagt þetta heldur langt seilst í að láta veiruna njóta vafans – en gott og vel, þetta sem ráðherra kallar þjóð­fé­lagið er í húfi. Hvað er það þá sem þessi rann­sókn leiddi í ljós?

„Áhrif Covid-19 bólu­setn­ingar á smit alfa- og delta-afbrigð­anna“ er titill hennar¹. Niður­stöðukafl­inn er að vanda skýr, honum er ætlað að vera aðgengi­legur sem flestum. Í þetta sinn er hann einnig stuttur, tvær setn­ingar. Á íslensku er fyrri setn­ingin svohljóðandi:

„Bólu­setn­ingu fylgdi minni fækkun smita af delta-afbrigð­inu en alfa-afbrigð­inu, og áhrif bólu­setn­ing­ar­innar dvín­uðu með tíma.“²

Minni fækkun smita. Dvínar með tíma. Er ég að lesa ranga rann­sókn? Nei, engin önnur rann­sókn um þetta viðfangs­efni birt­ist þennan dag í þessu riti. Þessi skýra meginnið­ur­staða er ítrekuð og útlistuð örlítið nánar í umræðukafla skýrslunnar:

„Vörn gegn því að bera áfram smit dvín­aði á 3ja mánaða tíma­bil­inu eftir seinni bólu­setn­ingu. Einhver vörn var enn til staðar gegn alfa-afbrigð­inu, en vörnin gegn því að bera áfram smit delta-afbrigð­is­ins tapað­ist að miklu leyti“.³

Skrítið, hugsa ég og leita áfram logandi ljósi. Eitt­hvað hlýtur að mega finna hér sem felur í sér stuðn­ing við ákvörðun ráðherr­ans. Það sem kemst næst því reyn­ast vera loka­orð skýrsl­unnar. Aðeins allra síðustu orðin. Síðasta efnis­greinin í heild er svohljóðandi:

„Delta-afbrigðið hefur borist um hnött­inn og valdið endur­sýk­ingum jafn­vel á svæðum þar sem bólu­setn­ing­ar­hlut­fall er hátt. Fjölgun smita frá fólki sem sjálft hefur smit­ast þrátt fyrir bólu­setn­ingu á líklega mikil­vægan þátt í þess­ari útbreiðslu. Það átak til örvun­ar­bólu­setn­ingar sem nú er athugað og útfært gæti gagn­ast við að hafa stjórn á smitum ásamt því að hindra fyrir sýkingar.“⁴

Allra síðasta setn­ingin – að örvun­ar­bólu­setn­ing gæti komið að gagni – virð­ist vera það sem ráðherr­ann gæti mögu­lega haldið sér í. Órann­sökuð tilgáta í þessum texta, yfir­lýs­ing um von, eigin­lega nær því að vera bæn.

Mér er skylt að halda þeim mögu­leika opnum að ég sé ólæs. Eða þeim nærtæk­ari mögu­leika að eitt­hvert afar mikil­vægt smáat­riði í rann­sókn­inni hafi farið fram hjá mér, í megin­máli hennar leyn­ist eitt­hvað sem breytir öllu. Ef ég er læs og ef megin­inn­tak rann­sókn­ar­innar er það sem höfundar hennar segja að það sé, þá er það að bólu­setn­ing sé ekki áreið­an­leg vörn gegn því að smita aðra. Og vand­séð hvernig hún gæti afdrátt­ar­lausar sagt: nei, ráðherra, ekki breyta þessu ákvæði í reglugerðinni.

Ef það er tilfellið, þá hljótum við að lesa pistil sótt­varna­læknis sem hróp á hjálp. Kóða fyrir: „Mér er haldið föngnum í Borg­ar­túni. Ég get aðeins tjáð það með óvið­eig­andi vísunum til rann­sókna, þar sem þau gá aldrei hvað stendur í þeim. Sendið aðstoð!“